Ο ΚΟΥΚΟΣ ΣΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΛΑΓΚΑΣ

Ο Kούκος

Ο ερχομός του κούκου στην πατρίδα μας έχει συνδεθεί στενά με τον ερχομό της Άνοιξης, για αυτό και θεωρείται από τον λαό ως ο κύριος προάγγελός της.

Η γνώριμη χαρακτηριστική φωνή του, "κου κου", καθώς και οι ξεχωριστές αναπαραγωγικές του συνήθειες τον κάνουν να ξεχωρίζει από όλα τα αποδημητικά πουλιά.

Ο Κούκος ο Ευρωπαϊκός ανήκει στην οικογένεια των Κούκων Cuculidae και η Ευρωπαϊκή του ονομασία είναι Cuckoo.

Πρόκειται για ένα μεσαίου μεγέθους πουλί που το μήκος του κυμαίνεται από 32-36 εκατοστά, ενώ το άνοιγμα των φτερούγων του αγγίζει μέχρι και τα 60 εκατοστά. Έχει μακρύ λεπτό σώμα με μακριά στρογγυλεμένη ουρά, με μακριές φτερούγες τις οποίες σε καθιστή θέση κρατά χαμηλωμένες και τον κάνουν να μοιάζει με γεράκι. Το κεφάλι του είναι μικρό σε σύγκριση με το υπόλοιπο σώμα του, το κίτρινο ράμφος είναι κοντόχοντρο, μυτερό και λίγο κυρτό στην άκρη. Το μάτια, ο οφθαλμικός δακτύλιος καθώς και τα ισχυρά του πόδια είναι επίσης κίτρινα. Ξεχωρίζει γιατί είναι ζυγοδάχτυλο, δηλαδή έχει δυο δάχτυλα μπροστά και δύο πίσω. Το φτέρωμά του είναι γκριζογάλανο στην πλάτη, το λαιμό και τις φτερούγες, ενώ η κοιλιά του είναι υπόλευκη με ραβδώσεις. Τα θηλυκά μοιάζουν αρκετά με τα αρσενικά, ξεχωρίζουν μόνο από τις πιο σκούρες κανελί - μπεζ ραβδώσεις στο στήθος. Τα ανήλικα έχουν γκριζόμαυρες αποχρώσεις και μια λευκή κηλίδα στον αυχένα.

Συναντάται σε ποικίλες δασικές περιοχές, σε ανοιχτά θαμνώδη μέρη, σε αγρούς κτλ. Στην πατρίδα μας ζει και αναπαράγεται στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα και σε πεδινά μέρη της Βόρειας Ελλάδας. Είναι ευρύτατα διαδεδομένο πουλί σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τα παράλια της Βορείου Αφρικής.

Θεωρείται από τα πλέον χρήσιμα πουλιά, μιας και είναι από τα σπάνια πουλιά που τρώνε τις τριχωτές κάμπιες των πεύκων. Εκτός από κάμπιες, τρέφεται με έντομα, σπόρους και μικρούς καρπούς.

Ο κούκος είναι παρασιτικό πουλί. Κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου γεννάει περίπου 25 αυγά. Όμως, το αξιοπερίεργο είναι ότι ενώ δεν φτιάχνει δική του φωλιά καταφέρνει και πολλαπλασιάζεται με επιτυχία! Μυστήριο της φύσης αποτελεί το γεγονός ότι καταφέρνει και γεννά μιμητικά αυγά, δηλαδή αυγά που μοιάζουν με τα αυγά των άλλων πουλιών και τοποθετεί ένα αυγό κάθε φορά σε μια διαφορετική φωλιά και εκείνα με την σειρά τους όχι μόνο κλωσούν το αυγό του κούκου, αλλά το υιοθετούν και το φροντίζουν σαν δικό τους ακόμα και όταν ο νεοσσός, τους ξεπεράσει κατά πολύ στο μέγεθος. Το αυγό του κούκου εκκολάπτεται νωρίτερα από τα αυγά των άλλων πουλιών. Με το που ξεπροβάλλει ο νεοσσός, παρόλο που έχει κλειστά τα μάτια του, με έναν περίεργο τρόπο πετάει τα υπόλοιπα αυγά από την φωλιά για να είναι ο μοναδικός που θα επιζήσει. Η επίμονη φωνή του καθώς και μόνιμα ανοιχτό στόμα του, κάνει τους θετούς γονείς να τον τροφοδοτούν συνεχώς με φαγητό με αποτέλεσμα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να ξεπερνάει σε διαστάσεις τους θετούς γονείς του. Το μόνο πουλί που καταφέρνει και αναγνωρίζει τα αυγά του κούκου είναι ο μυγοχάφτης ενώ καρακάξες, κελάδες και άλλα πουλιά αναλαμβάνουν άθελά τους, αλλά με πολύ μεγάλη επιτυχία, το ρόλο των θετών γονιών.

Στη λαογραφία της Λάγκας, ο κούκος κατέχει ξεχωριστή θέση.

Πρώρα- πρώτα, έχει να κάνει με τον ερχομό της άνοιξης.  Έτσι, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, ισχύουν και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα η σχετική παροιμία που συνδέει αυτό το πουλί με την αναγέννηση της φύσης. Έτσι λοιπόν:

§  «ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη».

Αλλά όμως, ακόμα πιο σημαντικό, είναι η υπόλοιπη επιρροή του κούκου στην υπόλοιπη ζωή του χωριού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν:  

§  Όταν ένας κούκος κάθονταν σε ξερόκλαδο, σήμαινε ότι κάποιος θα πεθάνει.

§  Με τσάκ’ σε ο κούκος. (με τσάκισε ο κούκος). Την πρώτη φορά που άκουσα κούκο την άνοιξη (ή για πρώτη φορά οποιαδήποτε μέρα) ήμουν νηστικός, και τώρα θα αρρωστήσω.

§  Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά έβγαιναν να πουν τα κάλαντα με ένα ραβδί από κρανιά στο οποίο πάνω είχαν στερεώσει έναν ξύλινο κούκο. Και μετά το πέρας του τραγουδιού φώναζαν δυνατά «κούκου, κούκου».

Όπως παρατηρούμε λοιπόν, ο κούκος ήταν παρών σ’ όλες τις πτυχές της ζωής των συγχωριανών μας. Από τις πιο σοβαρές και δυστυχείς, ως τις πιο χαρούμενες και ξέγνοιαστες. Τώρα τι είχαν παρατηρήσει και ένα μικρό πουλί τους επηρέαζε τόσο πολύ, δυστυχώς αυτό είναι κάτι που έχει χαθεί στο πέρασμα του χρόνου. Όμως, ακόμα οι παλιότεροι αναφέρουν τα παραπάνω ανάλογα με την περίσταση.

Ελπίζω και σήμερα να σας έδωσα κάτι να χρησιμοποιήσετε για να συμπληρώσετε τις γνώσεις σας για τον τόπο μας. Σας εύχομαι καλή συνέχεια φίλοι μου. Εις το επανιδείν.